Ülkemizdeki yabancılar hakkında kimi zaman idare tarafından sınır dışı kararları verilmektedir. Bu kararların hukuki dayanağı, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu'dur. Bu kanun ile yabancılar hakkında hangi durumlarda sınır dışı etme kararlarının verilebileceği, hangi yabancılar hakkında sınır dışı etme kararları verilemeyeceği, bu kararlara karşı gidilebilecek kanun yolları belirtilmiştir. Bu yazımızda da idarenin hükümranlık haklarından gelen yetki ile kullanmış olduğu bir idari işlem olan sınır dışı kararının hangi hallerde verilebileceğinden, hangi hallerde verilemeyeceğinden ve itiraz yollarından bahsedeceğiz.
1) Sınır Dışı Etme (Deport) ve Sınır Dışı Kararı Nedir ?
Sınır dışı etme, yabancının, sınır dışı etme kararıyla, menşe ülkesine veya transit gideceği ülkeye ya da üçüncü bir ülkeye sınır dışı edilmesidir. Sınır dışı kararı ise Göç İdaresi Genel Müdürlüğü'nün talimatı üzerine veya re'sen valiliklerce alınan bir karardır. Sınır dışı kararının idare tarafından sınır dışı edilen yabancıya veya yasal temsilcisine veya avukatına muhakkak tebliğ edilmesi gerekmektedir. Yapılan bu tebliğin yabancının anlayabileceği dilde olması da gerekmektedir. Aks takdirde sınır dışı kararının yabancının anlayabileceği dilden tüm sonuçları ile açıklanmaması sınır dışı kararının itiraz halinde iptaline sebep olacaktır. Uygulamada yabancılara sınır dışı kararları genellikle tebliğ edilmemekte, imzadan imtina edildiğine dair tutanak tutulmaktadır. Fakat bu hususun doğruluğunun sınır dışı edilen yabancı tarafından teyit edilmesi gerekmektedir.
Sınır dışı kararının verilebilmesi için belli sebeplerin bulunması gerekmektedir. İdarenin keyfi olarak yabancı hakkında sınır dışı kararı vermesi hukuk devleti ilkeleri ile bağdaşmamaktadır. Bu sebepler bazı maddeler bakımından kanunda geniş yorumlanabilecek bir şekilde sayılmıştır.
2) Hakkında Sınır Dışı (Deport) Kararı Alınacaklar Kimlerdir ?
Sınır dışı edilme sebepleri 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu'nun 54. maddesinde sayılmıştır. Bunlar;
a) 5237 sayılı Kanunun 59 uncu maddesi kapsamında sınır dışı edilmesi gerektiği değerlendirilenler,
b) Terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar,
c) Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullananlar,
ç) Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar,
d) Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar,
e) Vize veya vize muafiyeti süresini on günden fazla aşanlar veya vizesi iptal edilenler,
f) İkamet izinleri iptal edilenler,
g) İkamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler,
ğ) Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler,
h) Türkiye’ye yasal giriş veya Türkiye’den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler,
ı) Hakkında Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit edilenler,
i) Uluslararası koruma başvurusu reddedilen, uluslararası korumadan hariçte tutulan, başvurusu kabul edilemez olarak değerlendirilen, başvurusunu geri çeken, başvurusu geri çekilmiş sayılan, uluslararası koruma statüleri sona eren veya iptal edilenlerden haklarında verilen son karardan sonra bu Kanunun diğer hükümlerine göre Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar,
j) İkamet izni uzatma başvuruları reddedilenlerden, on gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayanlar.
Burada özellikle 'd' bendinde yer alan kamu düzeni ve kamu güvenliği ibareleri idare tarafından oldukça geniş yorumlanmaktadır. Sınır dışı etme kararı alınan yabancının kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından nasıl bir tehdit oluşturduğu tüm gerekçeleri ve delilleri ile idare tarafından ortaya konulması gerekmektedir. Aksi takdirde yalnızca hükümranlık yetkilerine dayanılarak keyfiyet arz eden sınır dışı kararları yapılan itiraz neticesinde iptal edilmektedir. Uygulamada hakkında yürütülen bir soruşturma veya kovuşturma olduğu tespit edilen yabancıların dahi kamu düzeni ve güvenliği açısından tehdit oluşturduğu kanaati ile haklarında sınır dışı kararları verilmektedir. Unutulmamalıdır ki mahkemece yapılan yargılama kesinleşmediği sürece kimse suçlu değildir. Hukuk devleti ilkelerinden olan masumiyet karinesi bu anlamda önem arz etmektedir. Fakat idare kimi zaman mahkemelerin iradesinden üstün bir şekilde hareket etmektedir. Kamu düzeni ve güvenliğinin tehlikeye düşmesi olgusunun geniş yorumlanmasının bir sonucu olarak masumiyet karinesi bu durumlarda işlerliğini yitirmektedir.
3) Hakkında Sınır Dışı (Deport) Kararı Alınamayacaklar Kimlerdir ?
Hakkında sınır dışı kararı alınamayacak yabanılar 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu'nun 55. maddesinde sayılmıştır. Bunlar;
a) Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar,
b) Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler,
c) Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar,
ç) Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları,
d) Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları.
Yukarıda sayılan sebeplerden en az bir tanesi kendisinde bulunan yabancı hakkında sınır dışı kararı alınamayacaktır. Bu sebeplerin sonradan ortaya çıkması halinde ise süresinde itiraz edilmesi durumunda sınır dışı karar iptal edilecektir. Kendisinde yukarıda sayılan durumlardan en az bir tanesini bulunduran yabancının bu iddiasını delilleri ile birlikte ispat etmesi gerekmektedir.
4) Türkiye'yi Terke Davet
Sınır dışı etme kararı alınanlara, sınır dışı etme kararında belirtilmek kaydıyla, Türkiye’yi terk edebilmeleri için 15 günden az olmamak üzere 30 güne kadar süre tanınır. Ancak, kaçma ve kaybolma riski bulunanlara, yasal giriş veya yasal çıkış kurallarını ihlal edenlere, sahte belge kullananlara, asılsız belgelerle ikamet izni almaya çalışanlara veya aldığı tespit edilenlere, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlara bu süre tanınmaz. Türkiye’den çıkış için süre tanınan kişilere, Çıkış İzin Belgesi verilir. Bu belge hiçbir harca tabi değildir.
5) Sınır Dışı Etme (Deport) Kararına İtiraz
Sınır dışı etme kararlarına karşı, kararın tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde kararı veren yerde bulunan 1 numaralı İdare Mahkemesi'ne başvurulması gerekmektedir. Mahkemeye başvuru ile birlikte idari işlemin yürütülmesi duracaktır. Ayrıca bir yürütmeyi durdurma talebinde bulunmaya gerek yoktur. Fakat uygulamada her ne kadar idari işlem kendiliğinden dursa da, İdare Mahkemesi'ne yapılan başvurudan haberi olmayan idare sınır dışı işlemlerini devam ettirip yabancıyı sınır dışı edebilmektedir. Bu tür uygulamaların önüne geçmek amacıyla sınır dışı kararının iptali için İdare Mahkemesi'ne başvurulduğunun idareye belgeleri ile birlikte bildirilmesi gerekmektedir. Bu bildirim kararı veren valiliğin veya yabancı geri gönderme merkezinde ise ilgili geri gönderme merkezinin mail adresine gönderilecek bir mail ile de gerçekleştirilebilmektedir. Kanunen sınır dışı kararının iptali için yapılan başvuru İdare Mahkemesi tarafından 15 gün içerisinde sonuçlandırılması gerekmektedir. Fakat uygulamada bu kararların sonuçlandırılması 3-4 aylık bir süreye tekabül etmektedir. İdare Mahkemesi tarafından verilen bu karar kesindir. Bu karardan sonra başvurulabilecek tek yok Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru yoludur.
6) Sınır Dışı Etme (Deport) Kararına İtirazda Görevli ve Yetkili Mahkeme
Sınır dışı etme kararı bir idari işlem olduğundan bu işlemin iptali talebi yapılan itirazlarda görevli mahkeme İdare Mahkemesidir. Yetkili İdare Mahkemesi ise İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 32. maddesi uyarınca sınır dışı etme kararı veren Valiliğin bulunduğu ildeki 1 numaralı İdare Mahkemesidir.
تعليقات